HET WEER, NADER VERKLAARD
de (oudere) verhalen zijn soms niet meer helemaal up to
date, onze excusses daarvoor, red.

Meer dan vierhonderd jaar weerkundige metingen

Meer dan vier eeuwen geleden zijn de eerste
temperatuur en vochtmetingen verricht. Nederland
was één van de eerste landen en mogelijk zelfs het
eerste land waar de temperatuur systematisch werd
bijgehouden. De Italiaan Galilei Galileo bedacht in
1593 zijn thermoscoop, de voorloper van de thermo-
meter, ook bekend als florentijnse thermometer.
Het instrument bestond uit een lange rechtopstaande
buis, die aan de bovenkant bolvormig was afgesloten.
Het andere (open)uiteinde stond in een bak water.
Hoe warmer het werd, hoe meer de lucht in de bol uit-
zette en hoe verder de waterkolom in de buis omlaag
werd gedrukt. Aan metingen van de luchttemperatuur
werd toen in Italië nog niet gedacht. De thermoscoop
werd eerst gebruikt om de wijn-temperatuur te meten
en mogelijkheden voor koeling te onderzoeken. De in
Alkmaar geboren natuurkundige Cornelis Drebbel
maakte in 1612 een vergelijkbaar instrument. Dankzij
hem kreeg het instrument in ons land bekendheid.
De in het weer geïnteresseerde Isaac Beeckman uit
Zierikzee zag in 1621 op het stadhuis in Delft zo'n
thermoscoop van Drebbel.

De raadsleden staken pennetjes bij de stand van het
water, zodat ze zagen of het warmer was geworden.
Beeckman raakte zo gefascineerd dat hij in Dordrecht,
waar hij als rector werkte, op het dak van de school
een torentje bouwde voor weer- en sterrenkundige
waarnemingen. Op het torentje was een weerhaan
geplaatst waarvan de stand (de windrichting) d.m.v.
een stang op een wijzerplaat op de zolderkamer kon
worden afgelezen. Hij plaatste daar ook een enorme
thermoscoop, zodanig dat de bolvormige bovenkant
van de glazen buis boven het dak uitkwam.
De onderkant stond op zolder in een bak water.
De stand van het water in de buis varieerde met de
temperatuur van de buitenlucht. Zo kon hij dus op
zolder de temperatuur aflezen. Beeckman nam zijn
observatorium in 1628 in gebruik en was de eerste ter
wereld met een weerstation. De meetgegevens zijn
nooit gevonden, wel zijn dagboeken met weerkundige
aantekeningen uit de jaren 1612-1615 in Zeeland.
Zulke dagboeken met dagelijkse aantekeningen van
bewolking en windrichting uit een ver verleden zijn
van grote waarde voor klimaatonderzoek.