HET WEER, NADER VERKLAARD
de (oudere) verhalen zijn soms niet meer helemaal up to
date, onze excusses daarvoor, red.

Kortste dagen

De 21ste of 22ste december, de dagen waarop de
sterrenkundige winter kan beginnen, is dit jaar de 21ste
om 16.03 en is daarmee de kortste dag van dit jaar.
In deze tijd komt de zon pas om 8u46 op en om 16u30
gaat zij weer onder. Dit zijn echter niet de uiterste tijd-
stippen: vanaf 13 december gaat de zon later onder en
op 30 december blijft het 's ochtends het langst donker.
Dat komt doordat de baan van de aarde om de zon
geen cirkel is, waardoor de zon in de winter sneller
beweegt dan in de zomer. Het gevolg is dat de zon
dagelijks iets later door het zuiden gaat. Ook is de dag-
lengte (het verschil in tijdstip van opkomst en ondergang
van de zon) afhankelijk van de geografische breedte.
Zo heeft Zuid-Frankrijk al op 9 december de vroegste
zonsondergang en de meest late zonopkomst op
3 januari. De hoeveelheid zon die de atmosfeer op de
kortste dag ontvangt, is 85 % minder dan op de langste
dag, rond 21 juni. Dit verschil danken we niet alleen aan
de grotere daglengte, maar hangt ook samen met de
hogere zonnestand. Hoe hoger de zon aan de hemel,
hoe kleiner het oppervlak dat door een stralenbundel
verlicht wordt en hoe hoger de temperatuur.

Toch zijn 21 juni en 21 december meestal niet de
warmste en de koudste dagen. Hoe kleiner het door de
stralen verwarmde oppervlak, hoe hoger de temperatuur.
Het klimaatsysteem reageert vertraagd op verande-
ringen in de hoeveelheid warmte. De 21ste december
is meestal niet de koudste dag in De Bilt: de laagste
temperatuur wordt ongeveer een maand later bereikt.
Water warmt langzamer op dan land en houdt warmte
ook langer vast. Daardoor gelden aan de kust andere
data dan landinwaarts. In Rotterdam en Den Haag valt
de koudste dag zo'n 45 dagen na 21 december.
Voor Winterswijk is dat verschil maar 10 dagen. Het ligt
voor de hand te veronderstellen dat dichtbij zee een
warme maand vaker gevolgd wordt door opnieuw een
warme maand, terwijl op een koude maand in veel
gevallen nog een koude maand volgt. Dit blijkt inder-
daad zo te zijn, maar alleen aan het einde van de zomer
en de winter. Het verband van de temperatuur tussen
opeenvolgende maanden neemt ook af naarmate de
plaatsen verder van zee liggen. De relatie heeft alleen
betrekking op de gemiddelde temperatuur en zegt
niets over wind, regen en zon.