HET WEER, NADER VERKLAARD
de (oudere) verhalen zijn soms niet meer helemaal up to
date, onze excusses daarvoor, red.

Kou in december

"Als Sint Eligius met ijs begint, dan wil hij dat drie
maanden tot vrind", aldus de volksweerkunde voor
1 december, de naamdag van deze heilige.
De klimatologische cijfers logenstraffen deze uitspraak:
in de 20e eeuw werd vorst op de eerste december-
dagen steeds vóór het einde van deze maand gevolgd
door dooi. De winter kan na enkele dagen onder-
breking wel weer toeslaan, maar een koudegolf van
drie maanden is in de 20e eeuw nooit voor gekomen.
Dat neemt niet weg dat december bar koud kan zijn.
Gemiddeld over het tijdvak 1991-2020 bedraagt de
decembertemperatuur in De Bilt 3.7 graden.
In 1933 was deze maand in De Bilt met -2.1 graden
extreem koud, de koudste sinds tenminste 1901.
Nog kouder was het in december 1890 met gemiddeld
-4.8 graden. De schrijver Herman de Man baseerde
hierop zijn boek "De barre winter van negentig".
December 1788 was met -5.7 graden de koudste
decembermaand sinds het begin van de allereerste
waarnemingen in ons land in 1706. De laatste zeer
koude december was in 1995 (-0.9 graden).
In het noorden en oosten kwam het vrijwel elke dag tot
vorst. In december 2010 had De Bilt met gemiddeld
-1.1 graden, de koudste december in 40 jaar.
De temperatuur kwam bij het KNMI op 29 dagen onder
nul tegen 12 vorstdagen normaal. Zo'n groot aantal
vorstdagen is niet eerder voorgekomen, op sommige
weerstations was er in die maand slechts één dag vrij
van vorst. December 2010 telde 12 ijsdagen met ook
overdag vorst tegen twee normaal. Alleen in december
1933 was het aantal ijsdagen met 14 nog groter.

Op 16 december 1981 noteerde Leeuwarden
-19.2 graden, de laagste temperatuur in ons land voor
de periode 11-20 december (tweede decade).
Voor de eerste tien dagen van december is dat record
-21.7 graden op 2 december 1973 in Wageningen en
voor derde decade -22.3 graden in Avereerst op
31 december 1923. In De Bilt daalde het kwik die
oudejaarsdag 1923 tot -16.6 graden, voor het KNMI de
laagste gemeten temperatuur sinds 1901 in december.
Een van de felste koudegolven in december kwam
voor in 1938. De kou duurde elf dagen met in De Bilt
op acht dagen meer dan 10 graden vorst. Zowel op 19
als op 20 december 1938 bleef het ook overdag streng
vriezen. Op 20 december 1938 kwam de temperatuur
niet hoger dan -11.3 graden, de laagste maximum-
temperatuur in De Bilt sinds 1901. In een verder
verleden is een nog lager maximum genoteerd;
-12.3 graden op 30 december 1890. Op oudejaarsdag
1978 daalde het kwik in de middag en avond tot 10 tot
15 graden onder nul bij een harde tot stormachtige
wind en veel sneeuw. De winter van 1978/1979 was
een bijzonder sneeuwrijk seizoen. Op 60 dagen lag er
in ons land een sneeuwdek. Een normale winter telt in
ons land 13 sneeuwdekdagen. Ook december 2010
was een sneeuwrijke maand. In grote delen van het
land lag elke dag sneeuw.