HET WEER, NADER VERKLAARD
de (oudere) verhalen zijn soms niet meer helemaal up to
date, onze excusses daarvoor, red.

Vroeg winter ?

In november deelt de winter vaak een eerste spelden-
prik uit en soms komt het tot een koudegolf. In de jaren
'90, waarin de eigenlijke winters meestal zacht waren,
was het een paar keer vroeg winter. Vooral november
1993 was koud met vanaf de 16e dagelijks vorst tot
-11.4 graden op de 23e in Twente. In 1995 werd het
daar op 5 november -9.2 graden, bijna een record zo
vroeg in de maand, die verder zacht was. Ook in 1996
en in 1998 kwam Europa vroeg in de greep van de
winter met sneeuw en vorst tot in het gebied van de
Middellandse Zee. In 1996 ging de kou onze deur
grotendeels voorbij maar in november 1998 zaten we
gelijk midden in de winter. Woensdrecht noteerde op
23 november met -11.0 graden de eerste strenge vorst
in het najaar van 1998. Ook uit het begin van de 20e
eeuw zijn periodes bekend waarin de winters vroeg
begonnen. In de jaren twintig kwamen 4 jaren achter-
een vorstperiodes van minstens een maand voor die
half oktober of begin november al waren begonnen.
Op 29 november 1921 werd in De Bilt een recordlage
temperatuur gemeten van -14.4 graden. Op en top
winter was het ook al vroeg in 1965, toen het vanaf
11 november twee weken vroor. In het noorden bleef
het op acht dagen de hele dag vriezen. Eelde noteerde
op 16 november -13.3 graden, de laagste temperatuur
voor half november. Bijzonder was de kou in 1980: op
3 november bleef het vrijwel overal de hele dag 1 tot
2 graden vriezen. Dat was zo vroeg in het seizoen niet
eerder voorgekomen. Na enkele dagen kwam met
sneeuw (15 centimeter) echter weer snel een einde
aan de vorst.

Ook in 1985 viel de winter vroeg in. In Zuid-Limburg
kwam de temperatuur toen in november op 20 dagen
onder nul en op 5 dagen bleef het ook overdag vriezen.
Op 19 en 20 november 1985 vroor het de hele dag
zeker 3 graden. Die maand viel in ons land op
15 dagen sneeuw en eind november lag de sneeuw in
Friesland ongeveer 15 centimeter dik. Bijzonder was
de winter in 1890, dankzij het boek van Herman de
Man. beter bekend als "de barre winter van negentig".
De kou sloeg al in de tweede helft van november toe.
Aan het eind van die maand bleef het in Utrecht twee
dagen achtereen overdag 7 graden vriezen en
's nachts vroor het 10 tot 13 graden. Daarna volgde
een zeer koude december. De winter van 1890 is één
van de weinige vroeg begonnen winters die tot een
strenge zou uitgroeien. In de meeste jaren met een
vroege vorst was de kou weer snel voorbij en werd het
uiteindelijk zelfs een zachte winter. Onze voorouders
brachten dat eeuwen geleden al onder woorden:
'Zwaait de winter in november al zijn staf, zijn rijk vindt
vroeg het graf'.