Meer dan vijfenveertig jaar weeramateurs

In ons land zijn honderden weeramateurs actief met meteorologische waarnemingen
en andere weerkundige activiteiten. De meeste hobbyisten zijn aangesloten bij de
Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie, één van de meest actieve organisaties
van weeramateurs in de wereld. Alleen België, Engeland en de VS kennen
vergelijkbare organisaties van weeramateurs in andere landen zijn de amateurs
nauwelijks georganiseerd. De Nederlandse Vereniging voor weeramateurs (VWK) is
officieel in 1974 opgericht en vierde in 2019 zijn 45-jarig jubileum. Het KNMI was
betrokken bij de oprichting van deze Vereniging en ging eensamenwerkingsverband
aan. Dat heeft de afgelopen decennia geresulteerd in een aantal meet- en onderzoeksprojecten in samenwerking met het KNMI. Zo maakt het KNMI
tegenwoordig naast het professionele waarnemingsnet gebruik van waarnemingen
door weeramateurs. Vooral bij gevaarlijk weer, zoals zware hagelbuien, wolkbreuken
en hozen kunnen meldingen van deze vrijwillige waarnemers zeer nuttig zijn voor de
korte-termijn weersverwachtingen. De informatie kan ook meegenomen in de actuele
berichtgeving over het weer en gebruikt worden voor de waarschuwingen voor extreme weer. De weeramateurs hebben ook een belangrijke bijdrage geleverd aan onderzoek
naar het stadsklimaat in het kader het landelijke onderzoeksprogramma Kennis voor
Klimaat. Het KNMI heeft van oudsher een band met vrijwillige waarnemers.
De oprichter van het KNMI, Buys Ballot, benaderde rond 1850 naast medewerkers van
de waterstaat en zeevarenden ook weeramateurs voor het eerste officiële meetnet.

Die contacten zijn altijd blijven bestaan en hebben veel vruchten afgeworpen.
Zo ondersteunde het KNMI in de eerste decennia van de 20ste eeuw de Nederlandse
Weerkundige Vliegervereniging, die vliegers en ballonnen opliet voor onderzoek van
de onderste kilometers van de atmosfeer. Deze activiteiten zijn van betekenis geweest
voor de luchtvaartmeteorologie die daarna op gang kwam. Al sinds de jaren tachtig
van de 19de eeuw bestaat er een netwerk van vrijwilligers voor het waarnemen van
optische verschijnselen, zoals kringen om de zon of maan. In de jaren zestig is dit
geheel door weeramateurs overgenomen, zodat Nederland over een unieke
waarnemingsreeks beschikt van meer dan een eeuw optische verschijnselen.
In de jaren vijftig en begin jaren zestig werkte het KNMI samen met de Werkgroep
'Wolken en Onweders'. Die werkgroep bestond uit studenten uit de omgeving van
Den Haag en Leiden, die onweerswaarnemingen deden. De gegevens zijn door het
KNMI in een publicatiereeks uitgebracht en vormden een belangrijke bijdrage aan het
onweersonderzoek. In de jaren zeventig nodigde het KNMI de nieuw opgerichte
Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie uit voor samenwerking in de vorm van
projecten. Zo kon voor statistisch onderzoek nuttig gebruik worden gemaakt van
onweers- en sneeuwwaarnemingen door amateurs. Resultaten van onderzoek door
amateurs zijn in samenwerking met het KNMI gepubliceerd in diverse rapporten.
Verschillende weeramateurs, die op jonge leeftijd werden gestimuleerd in de
uitoefening van hun liefhebberij zijn inmiddels als meteoroloog of
klimaatonderzoeker werkzaam.

Weer Servicedienst Leeuwarden/Wytgaard. Bron: KNMI, De BIlt